/ مریم احمدی شیروان/

 دیر زمانی نیست که طرز تلقی‌ها، ارزش‌ها، شیوه‌های رفتار، حالت‌ها و سلیقه‌های افراد، واژه‌ «سبک زندگی» را برای توصیف شرایط زندگی به ادبیات ما اضافه کرده است؛ اما از آنجا که سبک زندگی غربی (Lifestyle) بر اساس مبانی، رهیافت‌ها و نظام‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی غرب شکل گرفته، پس تجویز نسخه‌ وارداتی آن برای ما جز تشبه به غرب فایده و عایدی دیگری نخواهد شد؛ این در حالی است که دین اسلام، سبکی از زندگی بر اساس آموزه‌های رفتارساز و حیات‌بخش اسلام با تعاریفی متفاوت برای جامعه، فرهنگ، اقتصاد و سبک زندگی بر پایه ایمان ارائه کرده است. برای توضیح بیشتر درباره سبک زندگی اسلامی و دینی با دکتر امیر سلمانی رحیمی، پژوهشگر بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی به گفت‌وگو پرداختیم.

فطرت و حقیقت وجود انسان، ساحت‌های سبک زندگی دینی

دکتر سلمانی رحیمی درباره مفهوم سبک زندگی دینی می‌گوید: سبک زندگی یا مجموعه‌ای از رفتارهای ما که مبتنی بر سلیقه هستند، اگر بر اساس ارزش‌های دینی و شکل گرفته از باورها و اعتقادات باشند تبدیل به سبک زندگی دینی می‌شوند و بهتر است از اصطلاح سبک زندگی اسلامی استفاده کنیم تا گویاتر و جنبه تبلیغی و ترویجی آن بیشتر باشد. او با اشاره به ساحت‌ها و عرصه‌هایی که سبک زندگی اسلامی در برمی‌گیرد، توضیح می‌دهد: با توجه به اینکه اسلام دینی جامع و برآمده از فطرت است، هر آنچه به فطرت انسان و حقیقت وجود او مربوط می‌شود، خیر و کمال او را دربرگیرد یا شر و نقصی را از او دور کند، ساحت‌های سبک زندگی‌ هستند؛ یعنی عرصه‌هایی که اسلام درباره آن‌ها اظهارنظر کرده و ما باید زندگی خود را بر مبنای آن پیاده کنیم.

معصومان، الگوهای سبک زندگی اسلامی

پژوهشگر بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی اضافه می‌کند: اگر برخوردار از فطرت سالمی باشیم که گرفتار انحراف و بداندیشی نشده باشد و به تعبیر درست، عقل سلیم داشته باشیم، می‌توانیم بگوییم تمام عرصه‌هایی که فطرت ما حکم می‌کند و دین درباره آن اظهارنظر کرده و آن را واجب، مستحب، مکروه یا حرام دانسته ساحت‌هایی هستند که به سبک زندگی مربوط می‌شوند و خاستگاه سلیقه‌ای که با آن زندگی خود را اداره می‌کنیم، فطرت، عقل سلیم و آموزه‌هایی است که به دست ما رسیده است. او در پاسخ به این پرسش که الگوهای سبک زندگی اسلامی چه افرادی هستند نیز پاسخ می‌دهد: تردیدی نیست که الگو باید معصوم باشد؛ زیرا اگر معصوم نباشد نمی‌تواند مبنا قرار بگیرد. وقتی می‌توانیم به فردی اعتماد کنیم که بدانیم در اظهارنظری که می‌کند خود گرفتار تردید نیست. همان‌طور که وقتی متوجه می‌شویم طبیبی که به او مراجعه کرده‌ایم، حاذق نیست به نظر و تجویز او اعتماد نمی‌کنیم؛ اسلام این موضوع را مورد توجه قرار داده و وقتی گفته است پیامبر(ص) را الگوی خود قرار دهید، پیش از آن او را معصوم قرار داده و او گرفتار خطا و فراموشی نمی‌شود.

عواقب رفتارهای غلط را تبیین کنیم

دکتر سلمانی رحیمی به شرایط تحقق سبک زندگی اسلامی در دنیای حاضر نیز اشاره کرده و توضیح می‌دهد: عصر جدید، عصر ارتباطات، گرایش به مادیگری، کامیابی و لذت‌جویی، فراهم بودن امکانات و شکوفایی علم است. در عصر حاضر شاخصه‌ها و ملاک‌هایی وجود دارد که سبب می‌شود از سبک زندگی اسلامی و دینی دور شویم و بهترین و اثرگذارترین راه مقابله با آن آشنایی و نقد است. او تصریح می‌کند: باید به عنوان فردی که به باورهایی در اسلام دست یافته‌ایم، وقتی مشاهده می‌کنیم اتفاقات و رفتارهایی در جامعه شکل می‌گیرد که خلاف هنجار دینی و فطرت بشری هستند، تبیین کنیم جوامعی که این سبک از زندگی یعنی دوری از فطرت، لذت‌جویی و ترجیح خود بر دیگران را ترویج داده و به آن عمل می‌کنند برای خود و دیگران چه عواقبی داشته‌اند. تبیین، معرفی و نقد اگر توأمان به افراد بشر عرضه شوند، می‌تواند به کمک فطرت آمده و اشکالات آن را درک کنند.

این پژوهشگر اصلی‌ترین مانع تحقق سبک زندگی دینی را غفلت و دوری از تفکر دانسته و می‌گوید: اصولاً هر جا زمینه اندیشیدن از بین برود، دچار پریشانی می‌شویم و این مانع تحقق سبک زندگی اسلامی و دینی می‌شود. اگر بتوانیم به نسل جوان خود بگوییم که برای تشخیص حقیقت دین اسلام، فرد ملاک نیست و باید ارزش‌ها شناسایی شود گام مهمی برداشته‌ایم؛ امیرالمؤمنین(ع) می‌فرماید: «إِنَّ الحَقَّ لا یعرَفُ بِالرِّجَالِ؛ اِعرِفِ الحَقَّ، تَعرِف أهلَهُ» یعنی حق را بشناس تا اهل آن را بشناسی.